Podstawowe wiadomości o splotach szydełkowych

Znaki graficzne

        

oczko łańcuszka

         

 oczko ścisłe

         

oczko zamykające

         

półsłupek podstawowy

        

półsłupek z narzuconą nitką

        

półsłupek 2 razy przerabiany (luźny)

        

półsłupek za jedną nitkę

        

półsłupek nakładany na prawo (od przodu)

        

półsłupek nakładany na lewo (od tyłu)

        

słupek pojedynczy

        

słupek podwójny

        

słupek potrójny

        

słupek poczwórny

        

słupek nakładany na prawo (od przodu)

        

słupek nakładany na lewo (od tyłu)

        

słupek nakładany podwójny na prawo

        

słupek nakładany podwójny na lewo

        

3 słupki w 1 o. łańcuszka- wachlarzyk

        

4 słupki w 1 o. przedzielone 2 o. łańcuszka

        

 2 słupki mijane

        

 2 słupki krzyżowane przedzielone 2 o. łańcuszka

        

 2 słupki na jednej nóżce

        

w trzech kolejnych oczkach 3 słupki niedokończone złączone górą

        

 w trzech kolejnych oczkach 3 słupki niedokończone złączone górą zamknięte 1 o. łańcuszka (wachlarzyk z trzech słupków niedokończonych)

        

pęczek z trzech słupków niedokończonych (w 1 o. 3 słupki niedokończone)

        

pęczek z trzech słupków niedokończonych zamknięty 1 o. łańcuszka

        

4 słupki zamknięte w pęczek ( 4 słupki w 1 o. łańcuszka zamknięte w pęczek)

        

 pęczek z pętelek ( w 1 o. kilka pętelek)

        

pęczek z pętelek zamknięty 1 o. łańcuszka

        

 oczko motkowe, np. z 16 nawinięć

        

pikotek (3 o. lub więcej łańcuszka zamknięte oczkiem ścisłym)



Objaśnienia nazw

Oczko podstawy

Na początku opisu każdego splotu jest wyjaśnienie mówiące, ile oczek łańcuszka podstawy zajmuje pełny motyw w splocie, np. "liczba oczek łańcuszka podzielna przez 4 + 3 o." oznacza, że długość łańcuszka musi być podzielna przez 4 dla pełnego wykonania motywu, plus 3 oczka, których już się nie wlicza do podstawy łańcuszka, a są to oczka tzw. brzegowe, zastępujące najczęściej pierwszy słupek czy półsłupek w splocie.

Określenie "1 słupek w drugie oczko podstawy"

Oznacza, że po odliczeniu oczek brzegowych łańcuszka, licząc od szydełka, należy wkłuć 1 słupek w drugie oczko podstawy.

Znak powtarzania *-*

oznacza, że motyw splotu zawarty między tymi znakami (gwiazdkami) trzeba powtarzać do końca rzędu. Jeżeli między gwiazdkami znajduje się nawias mówiący o powtarzaniu elementu, to należy najpierw wykonać to co w nawiasie, a następnie to, co jest zawarte po nawiasie do gwiazdki. 

Prawa lub lewa strona roboty

Jest ona wyraźnie zaznaczona w tekście. Na rysunku początek roboty rozpoznaje się zależnie od tego, po której stronie brzegu narysowane są oczka brzegowe. Jeżeli na prawym, to pierwszy rząd roboty jest prawą stroną, jeżeli oczka brzegowe są narysowane na lewym brzegu rysunku, to pierwszy rząd roboty jest lewą stroną.

Lewa strona roboty

Prawa strona roboty

Słupek lub półsłupek dziergany

Szydełko wkłada się (dzierga) pod całe oczko albo między dwoma kolejnymi słupkami lub motywami rzędu poprzedniego.

Słupek lub półsłupek wkłuwany

Szydełko wkłuwa się w środek oczka i przeciąga przez nie nitkę, wykonując na nim słupek lub półsłupek.

Zamknąć oczko łańcuszka

tzn. przerobić oczko łańcuszka.

Sploty szydełkowe

Oczko łańcuszka- na końcu nitki idącej od kłębka nawinąć pętelkę na szydełku, przez przełożenie nitki na krzyż chwycić nitkę z kłębka szydełkiem i przeciągnąć przez pętelkę znajdującą się na szydełku. Przytrzymując dwoma palcami koniec nitki zaciągnąć zawiązanie. W ten sposób powstała pętelka od której rozpoczyna się wykonanie oczka łańcuszka. Następne oczka uzyskuje się przez przeciąganie pętelek kolejno jedno przez drugie.

Długość łańcuszka określa się w centymetrach, przeliczając na liczbę oczek. Oczka łańcuszka przy rozpoczęciu roboty muszą być dość luźne. Ścisło wykonany łańcuszek utrudni wkłuwanie szydełka w pierwszym rzędzie roboty oraz ściągnie brzeg dzianiny, ponieważ szerokość splotu półsłupka lub słupka będzie szersza od ścisło zrobionego łańcuszka.

Oczko łańcuszka

Oczko ścisłe- szydełko, na którym jest już 1 o. łańcuszka wkłuć w oczko łańcuszka poprzedniego rzędu (niezależnie od tego, czy będzie to oczko łańcuszka, półsłupek lub słupek), chwycić nitkę i przeciągnąć ją przez oczko podstawy i oczko znajdujące się na szydełku. 

Oczko ścisłe

Oczko zamykające- szydełko, na którym jest już 1 o. łańcuszka wkłuć w oczko podstawy, wyciągnąć pętelkę, po czym narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć narzut z pierwszym oczkiem łańcuszka przez drugie oczko (na szydełku pozostaną 2 o. łańcuszka), ponownie narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć ją przez 2 o. łańcuszka znajdujące się na szydełku. Nitkę mocno dociągnąć. 

Oczko zamykające

Półsłupek podstawowy- szydełko, na którym jest już 1 o. łańcuszka wkłuć w drugie o. łańcuszka podstawy (oczko znajdujące się na szydełku nie liczy się) pod dwie nitki łańcuszka, wyciągnąć pętelkę (z nitki z kłębka). Narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć przez 2 o. znajdujące się na szydełku. 

Półsłupek podstawowy

Półsłupek z narzuconą nitką- narzucić nitkę na szydełko, na którym jest już 1 o. łańcuszka, wkłuć w drugie oczko łańcuszka podstawy, wyciągnąć pętelkę, ponownie narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć przez wszystkie 3 o. znajdujące się na szydełku.

Półsłupek z narzuconą nitką

Półsłupek 2 razy przerabiany (luźny)- szydełko, na którym jest już 1 o. łańcuszka, wkłuć w drugie oczko łańcuszka podstawy, narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć przez pierwszą pętelkę, ponownie narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć przez 2 o. (pętelki) znajdujące się na szydełku.

Półsłupek 2 razy przerabiany

Półsłupek zwykły przerabiany za jedną nitkę łańcuszka podstawy- wykonuje się tak samo jak półsłupek podstawowy, z tą różnicą, że szydełko wkłuwa się pod jedną nitkę łańcuszka, zewnętrzną lub wewnętrzną- zależnie od potrzeb.

Półsłupek zwykły przerabiany za jedną nitkę łańcuszka

Półsłupki nakładane na prawo (od przodu)-

Rz. 1 i 2: półsłupki podstawowe

Rz. 3: 2 o. łańcuszka (oczko brzegowe), po czym przesunąć szydełko od przodu roboty, wkłuć poza pierwszy półsłupek rz. 2 i wysunąć szydełko ponownie do przodu. Wyciągnąć pętelkę, następnie narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć przez obie pętelki znajdujące się na szydełku.

Powtarzać rzędy 2 i 3.

Półsłupki nakładane na prawo

Półsłupek nakładany na lewo (od tyłu)- wykonuje się tak samo, jak półsłupek nakładany na prawo z tym, że szydełko należy wkłuć od tyłu roboty obejmując nim pierwszy półsłupek i wysunąć ponownie do tyłu, wyciągnąć pętelkę i przerobić półsłupek.

Półsłupki nakładane na lewo

Przy wszystkich splotach półsłupkowych każdy nowy rząd należy rozpoczynać od przerobienia 1 o. łańcuszka, a pierwszy półsłupek wkłuć w ostatni półsłupek poprzedniego rzędu. Wówczas robota będzie miała proste brzegi.

Słupek pojedynczy (podstawowy)- narzucić nitkę na szydełko, na którym są już przerobione 2 o. łańcuszka (oczka brzegowe), wkłuć szydełko w drugie oczko podstawy pod dwie nitki łańcuszka, uchwycić nitkę z kłębka, wyciągnąć pętelkę, narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć ją przez dwie pętelki, narzucić nitkę i przeciągnąć przez pozostałe dwie pętelki.

Słupek pojedynczy

Słupek podwójny- nawinąć 2 razy nitkę na szydełko, na którym są już przerobione 3 o. łańcuszka (oczka brzegowe), wkłuć szydełko w drugie oczko podstawy pod dwie nitki łańcuszka, uchwycić nitkę z kłębka, wyciągnąć pętelkę, narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć ją przez dwie pętelki. Ponownie narzucić nitkę, przeciągnąć przez dwie pętelki i jeszcze raz narzucić nitkę na szydełko, przeciągnąć przez pozostałe dwie pętelki.

Słupek podwójny

Słupek potrójny i poczwórny- nawinąć 3 lub więcej razy nitkę na szydełko. Przerabiać pętelki tak, jak podano w opisie słupka podwójnego. Przerabiać po dwie pętelki do zyskania zaplanowanej wysokości słupka.

Przy rozpoczęciu każdego nowego rzędu przerobić odpowiednią liczbę oczek brzegowych zastępujących pierwszy słupek:

przy słupkach pojedynczych podstawowych- 2 o. łańcuszka

przy słupkach podwójnych- 3 o. łańcuszka

przy słupkach potrójnych- 4 o. łańcuszka

przy słupkach poczwórnych- 5 o. łańcuszka itd.

Słupek nakładany na prawo-

Rz. 1 i wszystkie rzędy nieparzyste: słupki o dowolnej wysokości.

Rz. 2 i wszystkie rzędy parzyste: o 2 o. łańcuszka więcej, niż liczba nawinięć na szydełku (oczka brzegowe), po czym pierwszy słupek nakładany wykonać na przedostatnim słupku ostatniego rzędu. W połowie jego wysokości wkłuć szydełko z odpowiednią liczbą nawinięć, od przodu roboty przesunąć szydełko poza słupek i wysunąć go ponownie do przodu, wyciągnąć pętelkę na wysokość drugiego rzędu i wykonać słupek. Kolejne słupki nakładane wykonać na kolejnych słupkach. Ostatni słupek w rzędzie wkłuwa się w oczko brzegowe (nie nakładany).

Słupek nakładany na prawo

Słupek nakładany na lewo- wykonuje się tak samo, jak słupek nakładany na prawo, z tym że szydełko należy wkłuwać od tyłu roboty, obejmując nim przedostatni słupek poprzedniego rzędu i wysunąć ponownie szydełko do tyłu, wyciągnąć pętelkę na wysokość drugiego rzędu i wykonać słupek. Kolejne słupki nakładane wykonywać na kolejnych słupkach. Ostatni słupek w rzędzie wkłuwa się w oczko brzegowe (nie nakładany).

Słupek nakładany na lewo

3 słupki w 1 o. łańcuszka- wachlarzyk- kilka słupków, bez względu na wysokość, wkłutych lub dzierganych w 1 o. łańcuszka, półsłupka lub słupka nazywa się wachlarzykiem.

3 słupki w 1 0. łańcuszka- wachlarzyk

4 słupki w 1 o. łańcuszka, przedzielone 2 o. łańcuszka- wykonuje się tak samo jak wachlarzyk, z tym że po przerobieniu dwóch słupków w 1 o. łańcuszka należy przerobić 2 o. łańcuszka i kolejne 2 słupki w to samo oczko łańcuszka, co poprzednie 2 słupki.

4 słupki w 1 o. łańcuszka

Słupki mijane- narzucić nitkę na szydełko, na którym są już 2 o. brzegowe, wkłuć szydełko w trzecie oczko podstawy i wykonać pierwszy słupek, drugi słupek wkłuć w drugie oczko podstawy (przed zrobionym słupkiem). Aby wykonać kolejne 2 słupki mijane należy ominąć pierwszy zrobiony słupek i 1 o. łańcuszka, po czym w kolejnym oczku wykonać 1 słupek, a drugi w oczko, które zostało ominięte. 

Słupki mijane

2 słupki krzyżowane przedzielone 2 o. łańcuszka- nawinąć 2 razy nitkę na szydełko, na którym są już przerobione 3 o. łańcuszka brzegowego, wkłuć szydełko w drugie oczko podstawy, wyciągnąć pętelkę, narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć przez dwie pętelki (na szydełku pozostaną 3 pętelki). Ponownie narzucić nitkę, minąć 2 o. podstawy i wkłuć szydełko w kolejne oczko, wyciągnąć pętelkę, *narzucić nitkę i przeciągnąć przez kolejne dwie pętelki*, powtórzyć *-* 4 razy. Przerobić 2 o. łańcuszka w celu otrzymania takiego samego odstępu, jaki jest w dole między słupkami, a następnie narzucić nitkę i wykonać słupek pojedynczy w miejscu złączenia słupków (skrzyżowania). 

2 słupki krzyżowane przedzielone 2 o. łańcuszka

2 słupki na jednej nóżce- nawinąć 2 razy nitkę na szydełko, na którym znajdują się już 3 o. łańcuszka brzegowego, wkłuć szydełko w drugie oczko podstawy i wykonać podwójny słupek. Następnie przerobić 1 o. łańcuszka, narzucić nitkę na szydełko i wkłuć drugi pojedynczy słupek w połowę wysokości pierwszego słupka.

2 słupki na jednej nóżce

3 słupki niedokończone złączone górą- narzucić nitkę na szydełko, na którym są już 2 o. brzegowe, wkłuć szydełko w drugie oczko podstawy, wyciągnąć pętelkę, ponownie narzucić nitkę i przeciągnąć przez dwie pętelki, na szydełku pozostają dwie pętelki. W 2 kolejne oczka podstawy wkłuwać po 1 słupku, zatrzymując z każdego słupka po 1 pętelce (na szydełku pozostają 4 pętelki). Narzucić nitkę na szydełko i przeciągnąć ją przez 4 pętelki. Uzyskując w ten sposób odwrócony wachlarzyk. Można wykonywać go począwszy od dwóch słupków niedokończonych.

3 słupki niedokończone złączone górą

3 słupki niedokończone złączone górą zamknięte oczkiem łańcuszka- wykonuje się jak odwrócony wachlarzyk, z tym że po zrobieniu umacnia się go dodatkowo 1 o łańcuszka. Wachlarzyki ze słupków niedokończonych mogą być wkłuwane i dziergane.

3 słupki niedokończone złączone górą zamknięte oczkiem łańcuszka

Pęczek ze słupków niedokończonych- wykonuje się jak 3 słupki niedokończone złączone górą, z tym że w 1 o. podstawy. Pęczek można robić z dwóch słupków, choć bywają z pięciu słupków niedokończonych i więcej. 

Pęczek ze słupków niedokończonych

Pęczek ze słupków niedokończonych zamknięty oczkiem łańcuszka- wykonuje się jak poprzedni, z tym że po przeciągnięciu narzutu przez wszystkie pętelki znajdujące się na szydełku umacnia się pęczek dodatkowo 1 o. łańcuszka. 

Pęczek ze słupków niedokończonych zamknięty oczkiem łańcuszka

Pęczek z 4 słupków zamknięty oczkiem łańcuszka- zrobić 4 słupki pojedyncze (mogą być również wyższe), po czym wyjąć szydełko z oczka, ponownie włożyć od przodu roboty za całą grupą przerobionych słupków i wkłuć szydełko w oczko łańcuszka zamykające ostatni słupek. Narzucić nitkę i zamknąć cały pęczek oczkiem łańcuszka, mocno dociskając nitkę umocowując dodatkowo 1 o. lub 2 o. łańcuszka. Taki pęczek jest bardzo wypukły, przypomina kształtem koszyczek. 

Pęczek z 4 słupków zamknięty oczkiem łańcuszka

Pęczek z pętelek- na szydełko, na którym jest już 1 o. łańcuszka narzucić nitkę, wkłuć szydełko w oczko łańcuszka (lub pod oczko) i wyciągnąć pętelkę długości ok. 1,5 cm (zależnie od liczby oczek brzegowych). Narzucić nitkę, wkłuć szydełko w to samo oczko podstawy i wyciągnąć pętelkę. Powtarzać tę czynność dowolną liczbę razy. (W znaku graficznym kreseczki w pęczku określają liczbę pętelek; jeden narzut plus wyciągnięta pętelka liczą się jako jedna pętelka). Następnie narzucić nitkę i przeciągnąć przez wszystkie pętelki znajdujące się na szydełku. Tak wykonany pęczek jest luźny. Jeżeli w splocie potrzebny jest pęczek wypukły i ścisły, należy go wówczas umocnić, przerabiając dodatkowo 1 o. łańcuszka. 

Pęczek z pętelek

Źródło: Album splotów szydełkowych, Irena Kotecka